arkadaşlar mümkün olduğu kadar birbirimize yardımcı olmamız lazım bu sebeple 2012 yılı sonu yada bu yıl sınava giren arkadaşlarımız aklında kalan soruları bu başlık altında toplayalım
-
-
Satış Fiyatı Kargolama 7/24 Internet Sipariş 
GASM-GOSS 2024 Güverte Soru Bankası Kitabı 550,00 TL 24 Saat Ürünü Incele GASM-GOSS 2024 Makine Soru Bankası Kitabı 550,00 TL 24 Saat Ürünü Incele 
GASM-GOSS 2024 Seyir Sınava Hazırlık Kitabı 450,00 TL 24 Saat Ürünü Incele 
STCW Yenileme 2024 Sınava Hazırlık Kitabı 700,00 TL 24 Saat Ürünü Incele 
GMDSS GOC/ROC 2024 Sınava Hazırlık Kitabı 700,00 TL 24 Saat Ürünü Incele
Ana Makina GOSS Soruları 2013
- Konuyu açan berkantpir
- Açılış Tarihi
1)bir soru vardı türbin yatakları nasıldır? diye tam şıkları hatırlamıyorum
a)tek bilyeli
b)çift bilyeli gibi şıklar vardı ötekileri hatırlamıyorum
2)atık yakıtla çalışan bir motorda yağın hangi özellikte olması gerekir diyordu?
o bilyeli soru banada geldi doğru cevabını hatırlıyormusun?elimdeki kitapta 2 çeşit yatak var diyor.bilyeli ve metal yataklar.saol bu arada eyvallah
Sürtünmesiz bilye ve silindirik tip rulman yataklar gaz türbininde kullanıldıklarında
yüksek hassasiyetli tipte olurlar. Temizlik, dikkatli tasıma, ve uygun yağlama tüm
yataklamalarda azami derecede önemlidir.
saolun arkadaşlar yarın ankarada gireceğim sınava soruları buradan paylaşacağım..
Hocam hani paylaşacaktın soruları?
%40. kesin doğru. fkş'nin kitabında gördüm
arkadaşlar ben dün girdim sınava kaldım sorular ters geldi. neyse hatırladıklarımı yazıyorum. faydalı olur işallah.. MAFLER HANGİ SİSTEMDE BULUNUR? şıklar : hava sistemi..... soğutma sistemi.... egzost sistemi.... yakıt sistemi... yaglama sistemiii... 2: stroku 800mm olan 4 zamanlı süpersarzlı bir makinenin devri 750 rpm dir. kalın yakıt kullanılan bu makinede yakıtın ısıl verimi kaç kg/j dür... 3: tornistan türbinleri hangi tip türbinlerdir parsons/de laval/körtis/aksiyon/reaksiyon şıklar. arkadaşlar üç tane formülle çözülebilecek soru vardı. bu formülleri bulamadım bulan varsa paylaşsın lütfen.. efektif güç formülü.. fren ısıl gerilimi yakıt yoğunluğu ve strok ve devire göre yakılan yakıt miktarı
mafler egzost sisteminde bulunur.tornistan türbini kortis dir.geçmiş olsun inşallah diğer sınava geçersin.
BU KIYAĞIMI UNUTMAYIN
MOTORLARDA GÜÇ VE VERİM
Motor güçlerinin neler olduğunu ve hesaplamalarına geçmeden önce hesaplamalarda kolaylık olması için bazı teknik bilimleri ve tanımlan hatırlamakta fayda vardır.', '
not: = pi sayısı D2 = D kare => D*D şeklinde ifadelerdir
A-) GÜÇLER
A.l. Ön bilgiler
Motor güçlerinin neler olduğunu ve hesaplamalarına geçmeden önce hesaplamalarda kolaylık olması için bazı teknik bilimleri ve tanımlan hatırlamakta fayda vardır.
a-) Piston çapı ve kursu
Bir motorun ölçüleri, piston çapı ve kursu (A.Ö.N. ile Ü.Ö.N. arasındaki piston yolu) ile ifade edilir. Çeşitli hesaplamalarda piston çapı cm kursu ise cm veya m birimleri ile kullanılır.
b-) Kurs Hacmi
Pistonun A.Ö.N. dan Ü.Ö.N. ya kadar yaptığı harekette silindir içinde yaladığı hacme, kurs hacmi denir. Kurs hacmini hesaplamak için piston yüzey alam (A) ve kursu ( L) bilmemize gerek vardır. Değişik yapıdaki pistonlarda bile piston yüzey alam bir daire olarak kabul edilir ve hatırlanacağı gibi şu formüllerle bulunur:
A = * D2 / 4 ........................... cm2 (tam çap cinsinden)
A = * r2 ........................... cm2 (yarı çap cinsinden)
Bir silindirin kurs hacmi:
Vh = * D2 * L / 4 ............... cm3
Motorun toplam kurs hacmi:
Vt = * D2 * Z / 4 ............... cm3
Örnek l:
Silindir çapı 108 mm, kursu 120 mm olan 4 silindirli Perkins -4.270 motorun toplam kurs hacmi ne kadardır? Verilenler İstenen Formül
D =108 mm Vt = ? Vt = * D2 * L * Z / 4
Çözüm:
Vt = 3.14* 10.82 * 12 * 4 / 4 = 4395 cm2 = 4.395 lt
c-) Ortalama İndike Basınç
Motorlarda güç hesaplaması yapılırken yanma sonunda meydana gelen en yüksek basınç dikkate alınmaz. Çünkü, bu basınç iş zamanında hacim büyümesi sonucunda hızla düşer. Bu nedenle motor gücünün hesaplanmasında ortalama indike basınç (Pmi) kullanılır. Bu basınç, motordan indikatör aletiyle elde edilen diyagramdan bulunur.
Çeşitli motorlarda yapılan deneyler sonunda ortalama indike basıncın şu değerler arasında olduğu saptanmıştır:
Benzin motorlarında ........................................... Pnıi 7-9 kg/cm2
Dizel motorlarında ............................................. Pmi 6-8 kg/cm2
İki zamanlı motorlarda ........................................ Pmi 3-5 kg/cm2
Ayrıca motor gücü, devir sayısı ve kurs hacmi bilinirse ortalama indike basınç şu formüllerle bulunabilir:
Pmi = 900 * Ne / n * Vt ....................................... dört zamanlı motorlar için
Pmi = 450 * Ne / n * Vt ....................................... iki zamanlı motorlar için
NOT: Bu formül, güç formüllünden çıkarılırken basınç kg/cm2 yerine kg/m2 ve hacim de dm3 yerine m3 alınır. Buna göre değerler yerine yazılır ve sadeleştirilirse dört zamanlı motorlarda 900 ve iki zamanlı motorlarda 450 rakamları bulunur.
Örnek 2:
62 beygir gücündeki 4 zamanlı perkins - 4.270 dizel motorunun kurs hacmi 4,4 litredir. Azami devri dev/dak olan bu motorun ortalama indike basıncı ne kadardır?
Verilenler İstenen Formül
Ne : 62 BG Pmi = ? Pmi = 900 * Ne / n * Vt
Vt = 4,4 it
n = 2000 dev/dak
N = 2000 dev/dak = 900*62 / 2000*4,4 = 6,34 kg / cm2
d) Motor Devirt Sayışı
Motor devir sayısı denince akla , krank milinin bir dakikadaki dönme sayısı gelir . Motorlarda devir sayısı belli bir devire kadar arttırılırsa güç yükselir. ancak yüksek devirlerde hareketli .parçalardaki sürtünme ve aşınma artar . Ayrıca piston ve biyelin atalet kuvvetleri de artar. Ayrıca piston ve biyelin atalet kuvvetleri de artar. Bu nedenle motor ve taşıtın ömrü bakımından devir sayısı belli bir değerde sınırlandırılmıştır ki bu devire REJİM HIZI denir.
e) Piston Hızı
Hareket eden her cismin bir hızı olduğu gibi, silindir içinde hareket eden pistonun da hızı vardır. Krank mili, kam mili gibi dairesel hareket yapan parçalarda hızın sıfır olduğu nokta olmamasına karşın, piston gibi doğrusal hareket yapan parçalarda hız , ölü noktalarda sıfırdır. Yaklaşık olarak kursun ortalarına doğru en yüksek değerine erişir. Bu nedenle hesaplamalarda ortalama piston hızı dikkate alınır.
Ortalama piston hızının hesaplana bilmesi için , motor devir sayısının ( n ) ve kursun ( L) bilinmesi gerekir.
Vm = 2*L*n / 60 = L* n / 30 .................................. m/sn
Örnek 3:
Kursu 120 mm ve devir sayısı 2000 dev / dak olan bir dizel motorun ortalama piston hızı ne kadardır ?
Verilenler İstenen Formül
L =120 mm Vm = ? Vm = L*n/30
n = 2000 d/d
Çözüm : Vm - 0,12 * 2000 / 30 = 8 m/s
Kurs ve devir sayısı arttıkça ortalama piston hızı da artar.
f) İş ve Güç
Tatbik edilen bir kuvvet etkisiyle cisimlerin yer değiştirmelerine iş denir. İş; itme ve çekme şeklinde olur.
İşin formülü :
İş = kuvvet * yol .......... birimi kgm ‘dir.
Güç mevzubahis olduğundan işin yapıldığı dikkate alınır yada diğer bir deyimle, birim zamanda yapılan işe güç denir.
Gücün formülü:
Güç = İş / zaman = kuvvet * yol / zaman ......... birimi kgm/s
Motorun iş yapma hızı beygir gücüyle ölçülür.
Beygir gücü (BG): bir saniyede yapılan 75 kgm ‘lik işe denir.
Beygir gücünün diger güç birimleriyle karşiliklari:
l BG = 75 kgm/s
l BGS = Beygir saat = 75 * 3600 = 270000 kgm
I BG = 0,736 kw
1 kw = l,36BG
l kcal = 427 kgm
l BGS = 632 kcal
A.2. Indike ( Iç ) Güç, Tanimi ve Hesaplanmasi
Yakitin isi enerjisinin mekanik enerjiye dönüşmesini ilk basamagi silindirin içidir. Bu nedenle motor silindiri içinde meydana gelen güce iç güçtür.
Pratik çalişmalarimizda bizi ilgilendiren güç, faydali güçtür. Ancak gücün ne oldugunu bilmemiz de fayda vardir. Çünkü, indikatör kuvvetleriyle yapilan ilmi deneyler, dizel motorlarini etkisini arttirmada bir hayli faydali olmuştur. Böylece, enjektörler ve yanma duvari çizimlerinde ve yapimlarinda bir çok degişiklikler yapilmiştir.
Iç gücün hesaplanabilmesi için, indikatör aletiyle çizilen diyagramdan faydalanarak ortalama iç basincin bulunmasi gerekir. Ortalama iç basinç ve diger degerlerle aşagidaki formül kullanilarak motorun gücünü hesaplamak mümkündür.
Ni = Pmi * L * A * n * Z / 2 * 60 * 75 ........... BG (dört zamanli motor için)
Ni = Pmi * A * n * Z / 60 * 75 ..................... BG (iki zamanli motor için)
Burada:
Ni = Iç güç ........................................................ BG
Pmi = Ortalama indike basinç............................... kg/cm2
L = Kurs ............................................................ m
A = Piston yüzeyin atani..................................... cm2
n = devir sayisi .................................................. d/d
Z = Silindir sayisi............................................... adet
Örnek 4:
Dakikada 2800 devirle çalişan, 98 mm piston çapli ve 127 mm kurslu 4 zamanli, dört silindirli bir dizel motorun ortalama indike basinci 6,6 kg / cm2 bu motorun iç gücü ne kadardir?
Verilenler Istenen Formül
Pmi = 6,6 kg/cm2 A = ? A = *D2/4
n = 2800dev/dak Ni = ? Ni = Pmi * L * A * n * Z/2*60*75
D = 98 mm
L = 127 mm
Z = 4
Çözüm: A = 3,14 * 9,82 / 4 = 75,4cm2
Ni = 6,6 * 0,127 * 75,4 * 2800 * 4 / 2 * 60 * 75 = 78,6 PG
A.3. Fren Beygir Gücü (Faydali Güç), Tanimi Ve Hesaplanmasi
Motorun krank mili ucundaki kasnak veya volandan bir fren düzeni ile ölçülen güce, FREN BEYGIR GÜCÜ denir. Bu güç , iç güçten % 25 kadar daha küçüktür. Ikisi arasindaki bu fark, sürtünmelere ve su pompasi, yag pompasi, yakit pompasi, şarj dinamosu vb. motorun çalişmasi için gerekli olan parçalara harcanan enerjiden ileri gelmektedir.
Güç ölçümünde kullanilan cihazlara genel olarak dinamometre denir. Ancak dinamometreler direk olarak gücü degil, gücün hesaplanmasina yarayan kuvveti veya torku (momenti) ölçerler.
Faydali gücün bulunmasinda kullanilan dinamometreler;
a) Prony freni,
b) Hidrolik dinamometre,
c) Elektrikli dinamometredir.
Bunlardan başka taşitlar üzerindeki motor gücünü dogrudan dogruya ölçebilen şasi dinamometreleri de vardir. Ancak bu cihazlar, gücü tekerleklerden ölçerler. Bu nedenle vites kutusu , kardan mili ve diferansiyelde kayiplara ugrayan güç, motor volanindan ölçülen güçten daha küçüktür.
a). Prony Freni Ile Faydali Gücün Ölçülmesi ve Hesaplanmasi
En eski ve en basit güç ölçme cihazidir. Azami gücü 100 BG ne kadar ve devir sayisi da 1000 dev/dak geçmeyen motorlara uygulanabilir. Bu sistemde, Şekil-1 de görüldügü gibi motor volanini saran frenleme şeridinin içinde sürtünme katsayisi yüksek frenleme pabuçlari frenleme miktarini saptayan baskül ve baglanti kollari vardir.
Motor tam gazda ve yüksüz olarak en yüksek devire çikarilir. Sikma vidalan yavaş yavaş sikilarak motor yüklenir. Motorun devri düşmeden çekebilecegi en fazla yük baskülde bulunur. Saptanan degerler aşagidaki formüle uygulanarak motorun faydali gücü hesaplanir.
Ne = 2 * P * R * n / 60 * 75 ......................... BG
R Motor Volani Baskül Şekil 1. Prony freni
Burada :
Ni = Fren beygir gücü (faydali güç) ...................................... BG
P = Baskülde okunan yük .................................................... Kg
R = Volan ekseni ile baskül ekseni arasindaki uzaklik ..... m
n = Motor devri .................................................................... d/d
2 = Volandaki moment ile baskül baglantisindaki momentlerin sadeleştirilmesinden kalan deger
60 = d /d ' yi d / sn 'ye çevirmek için
75 = sonucu beygir gücü cinsinden bulabilmek için
Bu formüldeki 2 / 60 * 75 degeri sadeleştirilip
2 * 3,14 / 60 * 75 = l / 716 olarak yerine yazilirsa Formül :
Ne = P * R * n / 716 ..................................................................... BG
olur.
Örnek 5:
Dakikada 900 devirde çalişan bir motor prony freninde denenmektedir. Prony freninin kol uzunlugu 1,432 m , baskülde okunan yük 30 kg olduguna göre bu motorun faydali gücü ne kadardir?
Verilenler Istenen Formül
P = 30 kg Ne = ? Ne = P * R * n / 716
n = 900 d / d
R =1,432 m
Çözüm :
Ne = 30 * 1,432 * 900 / 716 = 54 BG
b). Hidrolik Dinamometreler
Bunlara su freni de denir. Çünkü bu dinamometrelerde devreden sivi daima sudur. Hidrolik dinamometrelerde frenleme; motor volanina baglanan bir rotor üzerindeki kanatçiklarin, cihazin içine gönderilen suya çarpmasi sonucunda oluşur. Frenleme sonucunda oluşan moment miktari saptanarak motorun gücü ölçülür. 3000 BG ne kadar olan motorlarin güçleri bu dinamometreler ile ölçülebilir.
c). Elektrikli Dinamometre ile Faydali Gücün Ölçülmesi ve Hesaplanmasi
Bir çok laboratuarlarda motor gücün ölçülmesinde elektrikli dinamometreler kullanilir. Bu cihaz, güç ölçümü sirasinda motor tarafindan döndürülen bir elektrik dinamosu veya jeneratördür. Denemede dinamonun ürettigi akim miktari; dinamoyu döndüren motor gücünün ölçülmesini saglar.
Şöyle ki: Motor tam yükte iken dinamonun ürettigi akimin volt ve amperini ölçerek watt'ini ve kilowatt'ini buluruz.
Watt = E*I buradan Kwatt = E * I / 1000
Sonucu BG olarak bulmak için ;
l Kwatt = 1,36 BG oldugundan,
Ne = (E*I/1000)*1,36 ................................................. BG olur.
Örnek 6 :
Gücü ölçülecek bir motor, elektrik dinamosuna baglanarak tam yükte çaliştirilmaktadir. Bu çalişma sonucunda dinamo 5000 volt ve 10 amperlik bir akim üretmektedir. Bu motorun faydali gücü ne kadardir?
Verilenler Istenen Formül
E = 5000 volt Ne = ? Ne = (E*I/1000)*l,36
1= 10 amper
Çözüm:
Ne = (5000*10/1000)*1,36 = 68 BG
B. MOTOR VERIMLERI
B.l. Verimin Tarifi
Verim, elde edilen sonuç ile bu sonucu elde etmek için harcanan çaba arasindaki orani ifade eder. Başka bir deyimle, motordan alinan gücün verilen güce oraninin yüzde olarak ifadesidir.
Verim daima % 100 den azdir. Çünkü, silindir içinde yakilan yakitin isi enerjisinin çogu yanmadan sonra kaybolur.
B.2. Verim Çeşitleri
Verimler çeşitli şekilde degerlendirilirse de, konumuz ile ilgili olan başlicalari şunlardir:
a) Mekanik verim
b) Termik verim
c) Hacimsel (volümetrik) verim
a). Mekanik verim:
Fren beygir gücünün (faydali gücün ) iç güce orani bize mekanik verimi verir. Bu ifade formüle edilirse
Mekanik verim = fren beygir gücü / iç güç m = Ne / N, olur. Mekanik verim piston üzerinden elde edilen gücün krank mili ucundan alincaya kadar olan kaybim gösterir. Çünkü, silindir içinde yanan yakitin meydana getirdigi iç güç, krank milinden faydali güç olarak alinincaya kadar bir çok mekanik kayiplara ugrar. Buna neden, silindir duvarlarina dayanan piston ve segmanlarin sürtünmeleri, yataklardaki sürtünmeler, supap sistemleri, su, yag ve yakit pompalan, bloverler ve aşiri doldurma düzenlerine yapilan harcamalardir. Bu kayiplar bazen sürtünme beygir gücü (Ns) olarak da ifade edilir.
Mekanik verim motorun kullanilmasiyla ilgilidir. Örnegin, motorun bakimi, yaglama durumu, yükü ve sogutma suyunun sicakligi mekanik verilere etki eder. Iki zamanli motorlarin mekanik verimleri, dört zamanli motorlarin mekanik verimlerinden biraz daha azdir.
Örnek 7:
Belirli bir devirde 70 fren beygir gücü veren bir motor, yakitsiz olarak ayni devirde döndürülmek istendiginde 30 beygir gücüne gerek duymaktadir. Bu motorun mekanik verimi ne kadardir?
Verilenler Istenen Formül
Ne = 70FBG Ni = ? Ni = Ne+Ns
NS = 30BG m=? m= Ne/Ni
Çözüm:
Ni = 70 + 30 = 100 BG
m = 70/100 = %70 olur.
b). Termik verim
Termik verim; yakitin yanmasi sonucunda oluşan isi enerjisine karşilik, motorun bu enerjiyi faydali iş haline sokma oranidir.
Yanma sonunda oluşan isi enerjisinin büyük bir kisminin sogutma ve yaglama sistemi ile, yanmiş egzoz gazlari tarafindan motordan uzaklaştirildigini biliyoruz. Bu nedenle ancak geriye kalan isi motorlardan güce dönüşe bilir. Örnegin bir dizel motorun isi dagilimi şöyledir:
Silindirde yanan yakitin oluşturdugu isi miktarini 100 kabul edersek,
Fren beygir gücü (faydali güç)......................................... 37
Sogutma suyu kaybi........................................................... 27
Egzoz gazlari kaybi............................................................ 28
Sürtünmelerle kaybolan..................................................... 08
Termik verimin formülle ifadesi;
Termik verim = Faydali güç (Kcal olarak) / yakitin verdigi isi (Kcal olarak)
t = Ne * 632 / B * Hu olur.
Burada:
Ne = Faydali güç ................................................................................
.... BG
632 = 1 BGS'nin Kcal olarak eş degeri ....................................................
B = Motorun l saatte harcadigi yakit miktari ....................................... kg
Hu = Yakitin yanma isisi..........................................................................
Kcal/kg
Not: Motorinin yanma isisi 10000 ile 10500 Kcal / kg' dir.
c). Hacimsel Verim
Aşin doldurma olmayan bir motorda, emme zamaninda silindire alinan havanin hakiki hacminin pistonun silindirde boşalttigi hacme orani hacimsel verimi verir.
Pistonun silindirde boşalttigi hacim Genellikle çalişan normal devirle çalişan dört zamanli motorlarin hacimsel verimi % 80 civarindadir. Motorun devri yükseldikçe, supaplarin açik kalma zamani kisalacagindan bu verim %50 'ye kadar düşer.
B.3. Özgül Yakit Sarfiyati
Motorun bir beygir saat başina harcadigi yakit miktarina, özgül yakit sarfiyati denir. Formülü:
be= 1BG * 632 / Hu * g ................................................ gr / BGS
Burada:
be = Özgül yakit sarfiyati............................................................. gr / BGS
632 = l beygir saatin Kcal olarak isi eş degeri
Hu = Akitin yanma isisi ............................................................... Kcal / kg g = Genel tesir derecesi (harcanan yakitin)
Motorun yük durumuna göre degişen özgül yakit sarfiyati, en dogru olarak fren denemelerinde saptanir. Örnegin, tam gazdaki özgül yakit sarfiyati yarim gazdakünden daha azdir. Aşagida çeşitli motorlar için deneyler sonucunda bulunan özgül yakit sarfiyatlari görülmektedir.
MOTOR TIPI ÖZGÜL YAKIT SARFIYATI Benzin motoruBinek Arabasi250 - 300gr/BGSYük Arabasi 240-350gr/BGS Dizel motoru Binek Arabasi220gr/BGSYük Arabasi160-200gr/BGS B.4. Silindire Her Çevrimde Püskürtülen Yakit Miktari
Motorun fren beygir gücü Ne, özgül yakit sarfiyati be olduguna göre;
Bütün silindirlere l saatte püskürtülen yakit: Ne, be .................................. gr.
Motorun devri dakikada oldugundan,
Bütün silindirlere l dakikada püskürtülen yakit: Ne * be / 60 ..................... gr.
Motor l dakikada
devir yaptigindan ve dört zamanli motorlarda iki devirde bir püskürtme oldugundan,
Bütün silindirlere bir çevrimde püskürtülen yakit: Ne * be / 60 * (n / 2 ).... gr. Bir silindire bir çevrimde püskürtülen yakit ise,
Gç = Ne * be / 60 * (n / 2) * Z = Ne * be/ 30 * n * Z......................... gr olur.
Burada:
Gç = Silindire her çevrimde püskürtülen yakit.............................................. gr.
Ne = Motorun fren beygir gücü .................................................................... BG
be = Özgül yakıt sarfiyatı ..............................................................................
gr/BGS
n = Motor devri ................................................................................
............ d/ d
Z = Silindir sayısıdır
MOTORLARDA GÜÇ VE VERİM
Motor güçlerinin neler olduğunu ve hesaplamalarına geçmeden önce hesaplamalarda kolaylık olması için bazı teknik bilimleri ve tanımlan hatırlamakta fayda vardır.', '
not: = pi sayısı D2 = D kare => D*D şeklinde ifadelerdir
A-) GÜÇLER
A.l. Ön bilgiler
Motor güçlerinin neler olduğunu ve hesaplamalarına geçmeden önce hesaplamalarda kolaylık olması için bazı teknik bilimleri ve tanımlan hatırlamakta fayda vardır.
a-) Piston çapı ve kursu
Bir motorun ölçüleri, piston çapı ve kursu (A.Ö.N. ile Ü.Ö.N. arasındaki piston yolu) ile ifade edilir. Çeşitli hesaplamalarda piston çapı cm kursu ise cm veya m birimleri ile kullanılır.
b-) Kurs Hacmi
Pistonun A.Ö.N. dan Ü.Ö.N. ya kadar yaptığı harekette silindir içinde yaladığı hacme, kurs hacmi denir. Kurs hacmini hesaplamak için piston yüzey alam (A) ve kursu ( L) bilmemize gerek vardır. Değişik yapıdaki pistonlarda bile piston yüzey alam bir daire olarak kabul edilir ve hatırlanacağı gibi şu formüllerle bulunur:
A = * D2 / 4 ........................... cm2 (tam çap cinsinden)
A = * r2 ........................... cm2 (yarı çap cinsinden)
Bir silindirin kurs hacmi:
Vh = * D2 * L / 4 ............... cm3
Motorun toplam kurs hacmi:
Vt = * D2 * Z / 4 ............... cm3
Örnek l:
Silindir çapı 108 mm, kursu 120 mm olan 4 silindirli Perkins -4.270 motorun toplam kurs hacmi ne kadardır? Verilenler İstenen Formül
D =108 mm Vt = ? Vt = * D2 * L * Z / 4
Çözüm:
Vt = 3.14* 10.82 * 12 * 4 / 4 = 4395 cm2 = 4.395 lt
c-) Ortalama İndike Basınç
Motorlarda güç hesaplaması yapılırken yanma sonunda meydana gelen en yüksek basınç dikkate alınmaz. Çünkü, bu basınç iş zamanında hacim büyümesi sonucunda hızla düşer. Bu nedenle motor gücünün hesaplanmasında ortalama indike basınç (Pmi) kullanılır. Bu basınç, motordan indikatör aletiyle elde edilen diyagramdan bulunur.
Çeşitli motorlarda yapılan deneyler sonunda ortalama indike basıncın şu değerler arasında olduğu saptanmıştır:
Benzin motorlarında ........................................... Pnıi 7-9 kg/cm2
Dizel motorlarında ............................................. Pmi 6-8 kg/cm2
İki zamanlı motorlarda ........................................ Pmi 3-5 kg/cm2
Ayrıca motor gücü, devir sayısı ve kurs hacmi bilinirse ortalama indike basınç şu formüllerle bulunabilir:
Pmi = 900 * Ne / n * Vt ....................................... dört zamanlı motorlar için
Pmi = 450 * Ne / n * Vt ....................................... iki zamanlı motorlar için
NOT: Bu formül, güç formüllünden çıkarılırken basınç kg/cm2 yerine kg/m2 ve hacim de dm3 yerine m3 alınır. Buna göre değerler yerine yazılır ve sadeleştirilirse dört zamanlı motorlarda 900 ve iki zamanlı motorlarda 450 rakamları bulunur.
Örnek 2:
62 beygir gücündeki 4 zamanlı perkins - 4.270 dizel motorunun kurs hacmi 4,4 litredir. Azami devri dev/dak olan bu motorun ortalama indike basıncı ne kadardır?
Verilenler İstenen Formül
Ne : 62 BG Pmi = ? Pmi = 900 * Ne / n * Vt
Vt = 4,4 it
n = 2000 dev/dak
N = 2000 dev/dak = 900*62 / 2000*4,4 = 6,34 kg / cm2
d) Motor Devirt Sayışı
Motor devir sayısı denince akla , krank milinin bir dakikadaki dönme sayısı gelir . Motorlarda devir sayısı belli bir devire kadar arttırılırsa güç yükselir. ancak yüksek devirlerde hareketli .parçalardaki sürtünme ve aşınma artar . Ayrıca piston ve biyelin atalet kuvvetleri de artar. Ayrıca piston ve biyelin atalet kuvvetleri de artar. Bu nedenle motor ve taşıtın ömrü bakımından devir sayısı belli bir değerde sınırlandırılmıştır ki bu devire REJİM HIZI denir.
e) Piston Hızı
Hareket eden her cismin bir hızı olduğu gibi, silindir içinde hareket eden pistonun da hızı vardır. Krank mili, kam mili gibi dairesel hareket yapan parçalarda hızın sıfır olduğu nokta olmamasına karşın, piston gibi doğrusal hareket yapan parçalarda hız , ölü noktalarda sıfırdır. Yaklaşık olarak kursun ortalarına doğru en yüksek değerine erişir. Bu nedenle hesaplamalarda ortalama piston hızı dikkate alınır.
Ortalama piston hızının hesaplana bilmesi için , motor devir sayısının ( n ) ve kursun ( L) bilinmesi gerekir.
Vm = 2*L*n / 60 = L* n / 30 .................................. m/sn
Örnek 3:
Kursu 120 mm ve devir sayısı 2000 dev / dak olan bir dizel motorun ortalama piston hızı ne kadardır ?
Verilenler İstenen Formül
L =120 mm Vm = ? Vm = L*n/30
n = 2000 d/d
Çözüm : Vm - 0,12 * 2000 / 30 = 8 m/s
Kurs ve devir sayısı arttıkça ortalama piston hızı da artar.
f) İş ve Güç
Tatbik edilen bir kuvvet etkisiyle cisimlerin yer değiştirmelerine iş denir. İş; itme ve çekme şeklinde olur.
İşin formülü :
İş = kuvvet * yol .......... birimi kgm ‘dir.
Güç mevzubahis olduğundan işin yapıldığı dikkate alınır yada diğer bir deyimle, birim zamanda yapılan işe güç denir.
Gücün formülü:
Güç = İş / zaman = kuvvet * yol / zaman ......... birimi kgm/s
Motorun iş yapma hızı beygir gücüyle ölçülür.
Beygir gücü (BG): bir saniyede yapılan 75 kgm ‘lik işe denir.
Beygir gücünün diger güç birimleriyle karşiliklari:
l BG = 75 kgm/s
l BGS = Beygir saat = 75 * 3600 = 270000 kgm
I BG = 0,736 kw
1 kw = l,36BG
l kcal = 427 kgm
l BGS = 632 kcal
A.2. Indike ( Iç ) Güç, Tanimi ve Hesaplanmasi
Yakitin isi enerjisinin mekanik enerjiye dönüşmesini ilk basamagi silindirin içidir. Bu nedenle motor silindiri içinde meydana gelen güce iç güçtür.
Pratik çalişmalarimizda bizi ilgilendiren güç, faydali güçtür. Ancak gücün ne oldugunu bilmemiz de fayda vardir. Çünkü, indikatör kuvvetleriyle yapilan ilmi deneyler, dizel motorlarini etkisini arttirmada bir hayli faydali olmuştur. Böylece, enjektörler ve yanma duvari çizimlerinde ve yapimlarinda bir çok degişiklikler yapilmiştir.
Iç gücün hesaplanabilmesi için, indikatör aletiyle çizilen diyagramdan faydalanarak ortalama iç basincin bulunmasi gerekir. Ortalama iç basinç ve diger degerlerle aşagidaki formül kullanilarak motorun gücünü hesaplamak mümkündür.
Ni = Pmi * L * A * n * Z / 2 * 60 * 75 ........... BG (dört zamanli motor için)
Ni = Pmi * A * n * Z / 60 * 75 ..................... BG (iki zamanli motor için)
Burada:
Ni = Iç güç ........................................................ BG
Pmi = Ortalama indike basinç............................... kg/cm2
L = Kurs ............................................................ m
A = Piston yüzeyin atani..................................... cm2
n = devir sayisi .................................................. d/d
Z = Silindir sayisi............................................... adet
Örnek 4:
Dakikada 2800 devirle çalişan, 98 mm piston çapli ve 127 mm kurslu 4 zamanli, dört silindirli bir dizel motorun ortalama indike basinci 6,6 kg / cm2 bu motorun iç gücü ne kadardir?
Verilenler Istenen Formül
Pmi = 6,6 kg/cm2 A = ? A = *D2/4
n = 2800dev/dak Ni = ? Ni = Pmi * L * A * n * Z/2*60*75
D = 98 mm
L = 127 mm
Z = 4
Çözüm: A = 3,14 * 9,82 / 4 = 75,4cm2
Ni = 6,6 * 0,127 * 75,4 * 2800 * 4 / 2 * 60 * 75 = 78,6 PG
A.3. Fren Beygir Gücü (Faydali Güç), Tanimi Ve Hesaplanmasi
Motorun krank mili ucundaki kasnak veya volandan bir fren düzeni ile ölçülen güce, FREN BEYGIR GÜCÜ denir. Bu güç , iç güçten % 25 kadar daha küçüktür. Ikisi arasindaki bu fark, sürtünmelere ve su pompasi, yag pompasi, yakit pompasi, şarj dinamosu vb. motorun çalişmasi için gerekli olan parçalara harcanan enerjiden ileri gelmektedir.
Güç ölçümünde kullanilan cihazlara genel olarak dinamometre denir. Ancak dinamometreler direk olarak gücü degil, gücün hesaplanmasina yarayan kuvveti veya torku (momenti) ölçerler.
Faydali gücün bulunmasinda kullanilan dinamometreler;
a) Prony freni,
b) Hidrolik dinamometre,
c) Elektrikli dinamometredir.
Bunlardan başka taşitlar üzerindeki motor gücünü dogrudan dogruya ölçebilen şasi dinamometreleri de vardir. Ancak bu cihazlar, gücü tekerleklerden ölçerler. Bu nedenle vites kutusu , kardan mili ve diferansiyelde kayiplara ugrayan güç, motor volanindan ölçülen güçten daha küçüktür.
a). Prony Freni Ile Faydali Gücün Ölçülmesi ve Hesaplanmasi
En eski ve en basit güç ölçme cihazidir. Azami gücü 100 BG ne kadar ve devir sayisi da 1000 dev/dak geçmeyen motorlara uygulanabilir. Bu sistemde, Şekil-1 de görüldügü gibi motor volanini saran frenleme şeridinin içinde sürtünme katsayisi yüksek frenleme pabuçlari frenleme miktarini saptayan baskül ve baglanti kollari vardir.
Motor tam gazda ve yüksüz olarak en yüksek devire çikarilir. Sikma vidalan yavaş yavaş sikilarak motor yüklenir. Motorun devri düşmeden çekebilecegi en fazla yük baskülde bulunur. Saptanan degerler aşagidaki formüle uygulanarak motorun faydali gücü hesaplanir.
Ne = 2 * P * R * n / 60 * 75 ......................... BG
R Motor Volani Baskül Şekil 1. Prony freni
Burada :
Ni = Fren beygir gücü (faydali güç) ...................................... BG
P = Baskülde okunan yük .................................................... Kg
R = Volan ekseni ile baskül ekseni arasindaki uzaklik ..... m
n = Motor devri .................................................................... d/d
2 = Volandaki moment ile baskül baglantisindaki momentlerin sadeleştirilmesinden kalan deger
60 = d /d ' yi d / sn 'ye çevirmek için
75 = sonucu beygir gücü cinsinden bulabilmek için
Bu formüldeki 2 / 60 * 75 degeri sadeleştirilip
2 * 3,14 / 60 * 75 = l / 716 olarak yerine yazilirsa Formül :
Ne = P * R * n / 716 ..................................................................... BG
olur.
Örnek 5:
Dakikada 900 devirde çalişan bir motor prony freninde denenmektedir. Prony freninin kol uzunlugu 1,432 m , baskülde okunan yük 30 kg olduguna göre bu motorun faydali gücü ne kadardir?
Verilenler Istenen Formül
P = 30 kg Ne = ? Ne = P * R * n / 716
n = 900 d / d
R =1,432 m
Çözüm :
Ne = 30 * 1,432 * 900 / 716 = 54 BG
b). Hidrolik Dinamometreler
Bunlara su freni de denir. Çünkü bu dinamometrelerde devreden sivi daima sudur. Hidrolik dinamometrelerde frenleme; motor volanina baglanan bir rotor üzerindeki kanatçiklarin, cihazin içine gönderilen suya çarpmasi sonucunda oluşur. Frenleme sonucunda oluşan moment miktari saptanarak motorun gücü ölçülür. 3000 BG ne kadar olan motorlarin güçleri bu dinamometreler ile ölçülebilir.
c). Elektrikli Dinamometre ile Faydali Gücün Ölçülmesi ve Hesaplanmasi
Bir çok laboratuarlarda motor gücün ölçülmesinde elektrikli dinamometreler kullanilir. Bu cihaz, güç ölçümü sirasinda motor tarafindan döndürülen bir elektrik dinamosu veya jeneratördür. Denemede dinamonun ürettigi akim miktari; dinamoyu döndüren motor gücünün ölçülmesini saglar.
Şöyle ki: Motor tam yükte iken dinamonun ürettigi akimin volt ve amperini ölçerek watt'ini ve kilowatt'ini buluruz.
Watt = E*I buradan Kwatt = E * I / 1000
Sonucu BG olarak bulmak için ;
l Kwatt = 1,36 BG oldugundan,
Ne = (E*I/1000)*1,36 ................................................. BG olur.
Örnek 6 :
Gücü ölçülecek bir motor, elektrik dinamosuna baglanarak tam yükte çaliştirilmaktadir. Bu çalişma sonucunda dinamo 5000 volt ve 10 amperlik bir akim üretmektedir. Bu motorun faydali gücü ne kadardir?
Verilenler Istenen Formül
E = 5000 volt Ne = ? Ne = (E*I/1000)*l,36
1= 10 amper
Çözüm:
Ne = (5000*10/1000)*1,36 = 68 BG
B. MOTOR VERIMLERI
B.l. Verimin Tarifi
Verim, elde edilen sonuç ile bu sonucu elde etmek için harcanan çaba arasindaki orani ifade eder. Başka bir deyimle, motordan alinan gücün verilen güce oraninin yüzde olarak ifadesidir.
Verim daima % 100 den azdir. Çünkü, silindir içinde yakilan yakitin isi enerjisinin çogu yanmadan sonra kaybolur.
B.2. Verim Çeşitleri
Verimler çeşitli şekilde degerlendirilirse de, konumuz ile ilgili olan başlicalari şunlardir:
a) Mekanik verim
b) Termik verim
c) Hacimsel (volümetrik) verim
a). Mekanik verim:
Fren beygir gücünün (faydali gücün ) iç güce orani bize mekanik verimi verir. Bu ifade formüle edilirse
Mekanik verim = fren beygir gücü / iç güç m = Ne / N, olur. Mekanik verim piston üzerinden elde edilen gücün krank mili ucundan alincaya kadar olan kaybim gösterir. Çünkü, silindir içinde yanan yakitin meydana getirdigi iç güç, krank milinden faydali güç olarak alinincaya kadar bir çok mekanik kayiplara ugrar. Buna neden, silindir duvarlarina dayanan piston ve segmanlarin sürtünmeleri, yataklardaki sürtünmeler, supap sistemleri, su, yag ve yakit pompalan, bloverler ve aşiri doldurma düzenlerine yapilan harcamalardir. Bu kayiplar bazen sürtünme beygir gücü (Ns) olarak da ifade edilir.
Mekanik verim motorun kullanilmasiyla ilgilidir. Örnegin, motorun bakimi, yaglama durumu, yükü ve sogutma suyunun sicakligi mekanik verilere etki eder. Iki zamanli motorlarin mekanik verimleri, dört zamanli motorlarin mekanik verimlerinden biraz daha azdir.
Örnek 7:
Belirli bir devirde 70 fren beygir gücü veren bir motor, yakitsiz olarak ayni devirde döndürülmek istendiginde 30 beygir gücüne gerek duymaktadir. Bu motorun mekanik verimi ne kadardir?
Verilenler Istenen Formül
Ne = 70FBG Ni = ? Ni = Ne+Ns
NS = 30BG m=? m= Ne/Ni
Çözüm:
Ni = 70 + 30 = 100 BG
m = 70/100 = %70 olur.
b). Termik verim
Termik verim; yakitin yanmasi sonucunda oluşan isi enerjisine karşilik, motorun bu enerjiyi faydali iş haline sokma oranidir.
Yanma sonunda oluşan isi enerjisinin büyük bir kisminin sogutma ve yaglama sistemi ile, yanmiş egzoz gazlari tarafindan motordan uzaklaştirildigini biliyoruz. Bu nedenle ancak geriye kalan isi motorlardan güce dönüşe bilir. Örnegin bir dizel motorun isi dagilimi şöyledir:
Silindirde yanan yakitin oluşturdugu isi miktarini 100 kabul edersek,
Fren beygir gücü (faydali güç)......................................... 37
Sogutma suyu kaybi........................................................... 27
Egzoz gazlari kaybi............................................................ 28
Sürtünmelerle kaybolan..................................................... 08
Termik verimin formülle ifadesi;
Termik verim = Faydali güç (Kcal olarak) / yakitin verdigi isi (Kcal olarak)
t = Ne * 632 / B * Hu olur.
Burada:
Ne = Faydali güç ................................................................................
.... BG
632 = 1 BGS'nin Kcal olarak eş degeri ....................................................
B = Motorun l saatte harcadigi yakit miktari ....................................... kg
Hu = Yakitin yanma isisi..........................................................................
Kcal/kg
Not: Motorinin yanma isisi 10000 ile 10500 Kcal / kg' dir.
c). Hacimsel Verim
Aşin doldurma olmayan bir motorda, emme zamaninda silindire alinan havanin hakiki hacminin pistonun silindirde boşalttigi hacme orani hacimsel verimi verir.
Pistonun silindirde boşalttigi hacim Genellikle çalişan normal devirle çalişan dört zamanli motorlarin hacimsel verimi % 80 civarindadir. Motorun devri yükseldikçe, supaplarin açik kalma zamani kisalacagindan bu verim %50 'ye kadar düşer.
B.3. Özgül Yakit Sarfiyati
Motorun bir beygir saat başina harcadigi yakit miktarina, özgül yakit sarfiyati denir. Formülü:
be= 1BG * 632 / Hu * g ................................................ gr / BGS
Burada:
be = Özgül yakit sarfiyati............................................................. gr / BGS
632 = l beygir saatin Kcal olarak isi eş degeri
Hu = Akitin yanma isisi ............................................................... Kcal / kg g = Genel tesir derecesi (harcanan yakitin)
Motorun yük durumuna göre degişen özgül yakit sarfiyati, en dogru olarak fren denemelerinde saptanir. Örnegin, tam gazdaki özgül yakit sarfiyati yarim gazdakünden daha azdir. Aşagida çeşitli motorlar için deneyler sonucunda bulunan özgül yakit sarfiyatlari görülmektedir.
MOTOR TIPI ÖZGÜL YAKIT SARFIYATI Benzin motoruBinek Arabasi250 - 300gr/BGSYük Arabasi 240-350gr/BGS Dizel motoru Binek Arabasi220gr/BGSYük Arabasi160-200gr/BGS B.4. Silindire Her Çevrimde Püskürtülen Yakit Miktari
Motorun fren beygir gücü Ne, özgül yakit sarfiyati be olduguna göre;
Bütün silindirlere l saatte püskürtülen yakit: Ne, be .................................. gr.
Motorun devri dakikada oldugundan,
Bütün silindirlere l dakikada püskürtülen yakit: Ne * be / 60 ..................... gr.
Motor l dakikada
devir yaptigindan ve dört zamanli motorlarda iki devirde bir püskürtme oldugundan,Bütün silindirlere bir çevrimde püskürtülen yakit: Ne * be / 60 * (n / 2 ).... gr. Bir silindire bir çevrimde püskürtülen yakit ise,
Gç = Ne * be / 60 * (n / 2) * Z = Ne * be/ 30 * n * Z......................... gr olur.
Burada:
Gç = Silindire her çevrimde püskürtülen yakit.............................................. gr.
Ne = Motorun fren beygir gücü .................................................................... BG
be = Özgül yakıt sarfiyatı ..............................................................................
gr/BGS
n = Motor devri ................................................................................
............ d/ d
Z = Silindir sayısıdır
allah razı olsun kardeşim...
amin cümlemizden.bende 21 şubatta girecem ana makinadan 2.kez.çok konu var.hiç ümidim yok.
bende iskenderunda yeni girdim ana makinaya 16 tane kitaptan çıktı 1 tane 4 zam. motorun iş çevrimlerinin resimleri vardı sıralayınız diyo emme sıkıştırma vs..diyagram resmi vardı strokları sıralayın diyodu aynı cvp emme sıkıştırma vs..2 zama makinalar ne ile yaglanır vardı lübrikeyter yag pompası yagdanlık şıkları hatırlayamıyom.birde krankşaftın palamar r yataklar içinde dönen parçası vardı.ben çok şükür 90 geçtim..herkese başarılar
Arkadaşlar dün Ana makineden sınava girdim. Soruların yarısı yeni diğer yarısı ise eski sorulardan dı. Çok şükür rahat verdim sınavı genel itibariyle yapılabilecek sorulardandı. Aklımda kalanların bir kısmı;Yüksek devir makinaların havafazllık katsayısı. Cevabı 1,7 dir- Körtis-rato türbünü nasıl türüdr.-Hem mekanik hem hidrolik gvarnörde buluması gereken nedir. Cevap gavarnör ağırlıklarıdır.- Yüksek egsoz sıcaklığı düşük kompresyon oranının nedeni. Cevap sızdıran subap lar ır. Karışık çevrim de sıkıştrma ve yanma nasıl oluşur. Cevap sabit hacimdir.Aklıma gelen olursa tekrar paylaşırm
Körtis-rato türbünü nasıl türüdr bunun cevabı nedir?