Mevki Koyabilme

Gülşah Zongur

Denizci
Denizci
Her zaman söylediğimiz gibi denizde seyir yapabilmek için büyüklü küçüklü teknelerin seyrettikleri yerlere ait haritaları beraberlerinde bulundurmaları çok doğru olur. Çünkü denizde her zaman neredeyim sorusunun cevabını vermek yaşamsal önem taşır. Güzel Güzel gezerken, birden bire çıkan fırtına, sis yada yoğun yağmur önünüze bir perde gibi çökerek görüşümüzü sıfıra indirince nerede olduğumuz sorusuna iyi, tatminkâr bir cevap vermemizi önleyebilir. Ayrıca teknede bulunduracağımız bir deftere (yasal olarak seyir jurnalı defteri tutmak zorunda olanlar dışında) saat kaçta nerde olduğumuzu not etmemizde elbete büyük yarar vardır.

Amatör denizciler kıyı seyri yapmadan önce, yani seyre başlamadan önce, yani seyre başlamadan önce seyredilecekleri yeri, bölgeyi, denizi, haritalarını, tehlikeleri, hava raporu veren istasyonları, haberleşme istasyonlarını ve dinleme kanallarını çok iyi bir şekilde tespit etmelidir. Kıyı seyri diyince ne kadra mil seyir yapılacağı tespit edilmeli ve kıyının, sahilin özellikleri iyice tetkik edilmelidir.

Amatör denizciler tek başlarına da tekneleri ile seyre çıkabildiklerinden bir kişinin vardiya tutabilme dayanıklılığı göz önüne alınarak ona göre seyretmeli ve demirlenecek yerler buna göre saptanmalıdır. Kuskusuz demirlenecek yerin ne kadra önemli olduğu, hangi rüzgâra açık bulunduğu ve oraya hakim rüzgârın hatta akıntının durumunun ne olduğu geceleri ne kadar güvenli olduğu hususunda bilgiler edinilmeli ve daima uyanık bulunulmalıdır. Seyredeceğimiz, demirleyeceğimiz yerlerdeki sığlıkları, kayalıkları ve diğer tehlikeleri önceden haritada saptamak ve buna göre hareket etmek doğru olacaktır.

İstanbul, Çanakkale Boğazları gibi dar kanallarda, hızlı akıntılar, anafor sularına ve özel trafik kurallarına ve özellikle trafiğe diikat edilmeli ve buralardan geçerken gündüzleri tercih edilmelidir.

Mevki Koruma :

Yukarıda da belirttiğimiz gibi bir gemi, tekne ne olursa olsun, nerede olursa olsun daima; "Ben şu anda neredeyim mevkim nedir?" sorusuna kesin cevap verilmelidir. bu nedenle bir amatör denizci de teknesi ile zevk için, ya da spor için bile gezerken bu kuralı unutmamalı ve daima nerde olduğunun cevabını her zaman verebilmelidir. bu hususta göstermiş olduğumuz titizliği, bir tekne demirde iken de göstermeli ve çıkacak ani fırtılaraka karşı teknemizin yeterince demir tutabileceği, taramıyacağı, tarayınca yakında bulunan taşların, sığlığın üstüne düşmeyeceği, rıhtımda iken fırtınada halatların koparmayacağı, başke teknelerin üzerine düşmeyeceği hususunda kendimizden emin olmalıyız.mevki koyabilmek için ya pusula , ya da el kelteriz aleti kullanılır.


Tekne kıyıda seyir halinde iken bir amatör denizci olarak mevkiimizi (radarımız olmadığına göre) en başta, gece ve gündüz, haritalarda gösterilen fenerlerden kerteriz alarak tayin edebiliriz. Şöyle ki:

1- Bir fenerden, burnundan vb. çeşitli zamanlarda kullanılan iki kertevizle mevkimizi bulabiliriz. buna "iki kat yöntemi" denilir. İkinci kerteriz açısı birinci kerteriz açısının iki katı olmalıdır.
2- İki fenerden, burundan vb. aynı zamanda alınan kerterizlerle,
3- bir kerteviz ve bulunduğumuz yerin iskandili ile
4- Sadece iskandil yaparak.

İki Kat Yöntemi

Bir rota üzerinde giderken rotaya göre alınan nisbi kerterizde (nisbi kerteriz, tekne pruvasına göre alınan kerterizdir. Pusla kerterizi ise kuzeye göre alınan kerterizdir.) zamanı ve varsa parakete yani mesafe ölçen alet ile ilk sayıyı tespit ettikten sonra ikinci nispi kerterizin birinci nisbi kerterizin iki katı olmasına dikkat edilerek bu kerteriz de alınırken paraketede 2. değeri, rakamı saptayarak kaç mil gittiğimizi tespit ederiz. Meydana gelen üçgen eşkenar bir üçgen olduğundan birinci nispi kerteriz ile ikinci nispi kerteriz arasındaki mesafe (BC), ikinci kerteriz yapıldığı sırada tekne konumu ile fener arasındaki mesafe (AC) eşit olacağından, pergelimizi bu mesafe kadar harita enlem ölçüsü üzerinde açarak bu açıklığı pergelin bi ucunu fener üzerine koyarak ikinci ucunu ikinci kerteriz hattı (AC) üzerine batırarak, teknenin ikinci kerteriz sırasında nerde olduğunu bulabiliriz.

Eğer teknede parakede yoksa daha önceleri teknemizin bir saatte ne kadar yol aldığını tespit etmiş olabileceğimizden (her denizci gemisinin, teknesinin ana makinesinin yaptığı çalışmaya göre sakin bir havada, akıntısız bir yerde bir satte ne kadar yol yaptığını, mesafe aldığını bilmesi şarttır.) harita üzerinde mevkileri bilinen iki yer arasında gidiş dönüş yapılarak ve ortalaması alınarak teknenin normal tam yolda (ya da makine r.p.m.) bir saatte ne kadra yol yapacağı, bir saatte hızının ne olduğu saptana bilir. Bu hesaba göre iki kerteriz arasında da ne kadar yol yaptığı bulunarak ikinci kerteriz sırasında fenerden açıklık tespit edilir. Bu şekilde mevki bulmanın bir yararı da, feneri bordalamadan yani fener kemere doğrultusuna gelmeden önce kemerden kaç mil açıktan geçeceğimiz bulunabilir. Ancak şurası unutulmamalıdır ki, bu tür mevkilerin doğruluğu rotada iyi gitmesine, teknede iyi bir kerteriz aletinin bulunmasına ve varsa rüzgârın ve akıntının teknemizi ne kadar etkilediği hesaba katmamıza bağlıdır. Kuşkusuz burada önemli olan teknede bir kerteriz alma aleti bulundurmaktır. Büyük teknelerde pusula üzerine konan ve "hedefe denilen aletle kerteriz alınır. Küçük teknelerde el kerteriz aletleri kullanılır.

Tekne rotasında giderken rotaya göre 35 derece iskelede bulunan A'dan birinci kerteriz (B) alırken saatini ve varsa parakede değerini saptadıktan sonra almış bulunduğumuz ikinci kerterizde (C) saat ve paraketeyi tespit ettikten sonra iki mevki arasında almış bulunduğumuz mesafeyi kule ya da fenerden (A) ikinci mevkiye (C) uygulayarak kesin yakın konum arasında birçok paralel üzerinde ikinci konumlar varken, kesinini bulmak ancak ve ancak birinci kerteriz ile ikinci kerteriz arasında gidilen mesafeyi saptamakla mümkündür. Bu da yukarıda belirttiğimiz şekilde ya parakede kayıtları ile ya da teknenin iki kerteriz arasında gittiği mesafeyi daha önce teknemizin bir saatte gittiği mesafeyi bilmekle mümkündür. bir kere daha tekrar edelim ki her fırsatta teknemizin bir saatte aldığı mesafeyi yani saatte yaptığı hızı, daima tespit etmiş olmamız gerekmektedir. Bir denizcinin teknesinin hızının değişik şartlar altında (teknenin altının kirlenmesi, baştan ve kıçtan gelen akıntı ve dalgalar gibi) ne kadar olduğunu bilmemesi, tahmin edememesi çok büyük bir kusur ve ayıptır.

İki Kerterizle Mevki Bulmak:

bir teknenin mevkiini, bir amatör denizci olarak, denizde en iyi ve en güvenilir şekilde saptamak için en iyi yöntem aynı anda iki maddeden alınan kerterizle yapılandır (üç daha iyi ama, her zaman bulmak mümkün olmayabilir). hemen hemen aynı anda mıknatısi pusla ile alınan kerterizler üzerinde doğal sapma ve yapay sapma işlemlerini yaptıktan sonra bulunan harita (hakiki) kerterizleri hartaya uygulayarak kesin mevki bulunur.

İki kat yönteminde pratik olarak gemilerde kırkbeş-doksan uygulaması yapılmaktadır. Birinci kerteriz pruvadan itibaren iskele ya da sancak 45° derece olurken ikinci kerteriz tam kemere doğrusundan alınarak yine oluşturulan eşkener üçgendeki, gidilen yola eşit olan 2. kerterizi aldığımız maddeden olan açıklığımızı bulabiliriz. Ancak bu ikinci yöntemde kerteriz aldığımız maddeden açıklığımızı onu bordalayınca bulunurken birinci yani 35°/70° buluruz ki, bu daha değerlidir. Çünkü bordalamadan önce maddeden olan açıklığımızı öğrenmemiz bu civarda, yani bordalanınca burundan ya da fenerden ne kadra açık geçeceğimizi öğrenmekle burada -varsa- olan tehlikelere ne kadar yakın olacağımızı daha önceden öğrenebiliriz. Ancak muhakkak 35°/70° olması şart değildir. 30°/60° da ya da 40°/80° de olabilir. Ayrıca birinci kerteriz arasında böyle bir kerteriz arasında böyle bi r ilişki kurmadan da yani örneğin birinci kerteriz 30, ikinci kerteriz 65° olarak da aldığımız kerterizlerin arasında zaman içinde ne kadar mesafe kaydettiğimizi hesapladıktan sonra paralel cetveli rota hattı üzerine koyarak, pergeli de gittiğimiz mesafe kadar ayarlayarak, paraleli oynatarak, yani sahile yakın ya da açık, rota üzerinde paraleli rotaya paralel olarak gezdirirken hangi mesafe pergel açıklığına uyuyorsa iki kerteriz arasında alınan mesafe teknemiz ikinci kerteriz sırasında bu mevkide bulunuyor demektir.

Bir Kerteriz ve İskandillerle mevki koymak :

Kıyı seyri yaparken bir kerteriz alındığında ya da kerteriz alacak hiç bir madda yoksa, varsa teknedeki iskandil aleti ile iskandil yaparak ve haritadaki iskandilleri takip ederek kaba bir mevkide bulunabilir. Ayrıca teknemizde varsa parakede ile gidilen rota üzerinde gidilen mesafe ölçülerek haritaya parakede mevkii de (kaba kompas) konulabilir.

Fenerler, Şamandra Sistemleri ve Diğer seyir Yardımcıları :

Şamandıra Sistemleri : Gemiler denizlerde seyrederken bir çok tehlike ile karşı karşıya kalabilirler. Örneğin dar kanalların iki yakasında bulunan sığlıklar, deniz altı kayaları, gemi enkazları (leşler) gibi tehlikeleri belirtmek için yüzen bir cisim olan şamandıralar ve üzerinde bulunan ışıklar ve özel işaretler tehlikeli mevkilere konularak seyre yardımcı olmaya çalışırlar.

Dünyanın bir çok limanına girip çıkarken deniz trafiği, giriş çıkış kanallarının her iki tarafına konulmuş olan şamandıralar tarafından sağlanır. Çeşitli görev yapan şamandıralar gördükleri göreve göre boyandıktan başka, tepelerine değişik işaretler konur ve geceleri de görevine göre beyaz ya da renkli çakar ışıklar gösterirler.

Uluslararası Fener Otoriteleri Birliği, kısaca IALA, dünyanın hangi bölgelerinde, yerinde ne tür şamandra kullanılacağı hususunda yayınlar yapmaktadır. T.C. Deniz Kuvvetleri Seyir ve Hidrografi Dairesi'nin yayınlamış bulunduğu Semboller, Kısaltmalarve Terimler kitabında şamandıralar ve çok ayrıntılı olarak anlatılmıştır.Ayrıca yapacağımız seyir için satın almış bulunduğumuz haritalarda zaten bu şamandıralar çok güzel gösterildiğinden seyrederken bunlara dikkat etmemiz yerinde olacaktır.Haritamızda gördüğümüz şamandra ve ışıklı şamandranın ne anlama geldiğini anımsayamıyorsak derhal buraya bakarak anlamalı ve ona göre hareket etmeliyiz.


Diğer Seyir Yardımcıları :
Her zaman belirttiğimiz gibi denizlerde güvenli seyir yapabilmek için gerçekten de yetkililer bir çok seyir yardımcılarını gemilerin hizmetine sunmuş bulunmaktadır. Yukarıda belirttiğimiz şamandıralar, fenerler, bunların en başta gelenidir. Ayrıca radarlar için Yansıtıcılar, Sis Düdükleri, Radyo Bıkınlar (belirli zaman aralarında belirli işaretler yayınlar), güvenlik yayınları, seyir kitapları gibi seyir yardımcıları durmadan, dinlenmeden ve her zaman çalışır durumda olmalarını sağlamak için sürekli olarak çalışanları tarafından denizcilerin güvenli seyir yapmalarına yardıncı olurlar.

Uydudan Mevki koymak : Günümüzde artık özellikle açık denizlerde mevki bulmak uydular aracılığı ile yapılmaktadır.Kısaca GPS denilen (Global Positioning Sistem) küçük bir aletle tekneler, gemiler istedeikleri an enlem ve boylamlarını bulabilmektedirler.
 
slm benım donem odewım warda yardımcı olabılecek bırıleri olursa memnun olurum bende denızcılık bolumunde okuyorum lıse 3. sınıf konu su :aynı anda farklı 2 referanstan mesafe ile mevki koymakk
 
2 referans noktadan mesafe ile mevkii atmak için öncelikle bu referans noktaları haritada belirlemelisin.bu referans noktalar örneğin iki şamandıra olabilir....şamandıralarla arandaki mesafeyi ölçtükten sonra pergelini enlem ölçeğinden yararlanarak bu mesafe kadar açıp, şamandıra (yani referans nokta) merkez olmak üzere bir daire çizersin.bu işlemi, seçtiğin iki nokta içinde uyguladığında daireler iki noktada birbirleriyle kesişir...şamandıraların sana göre konumlarını gözle kontrol ederek bu noktalardan hangisinde olduğunu tespit edebilirsin.

mesela bi kanalda seyir yaparken, iki sancak taraf şamandırasından mesafe ölçüp birini 2 mil, diğerini 3 mil bulduğunu varsayalım.enlem ölçeğinden 2 mil ve 3 mil ölçüp yapcak olduğun uygulama şekildeki gibi bişey olacak;

http://img410.imageshack.us/img410/9241/mevkiiip1.jpg
(şekli kendim hazırladım kötü oldu)
-harita üstünde uygularken dairelerin tamamını çizmek yerine bulunduğun tarafdaki yayları çizmen yeterlidir :)

enlemden mesafe ölçerken 1 derece=60 deniz mili yani 1 dk-1 mil olarak düşünmelisin.

referans noktadan olan uzaklığını ölçmek için radar kullanabilirsin.radarda göreceğin VRM(variable range marker) tuşu istediğin noktadan mesafeni ölçmeni sağlar.
tabi gps yerine mesafelerle mevkii atarken bütün metodlarının eski usül olmasını istiyosan sekstant kullanarakda bu mesafeyi ölçebilirsin.bunun için referans oldığın cismin yüksekliğinin haritada belirtilmiş olması gerekir.sexstant ile seçtiğin cismin deniz seviyesinden olan açısını ölçtükten sonra;
cismin yüksekliği x 1.854 / dk. olarak sekstant açısı
formülüyle mesafeni hesaplarsın.
 
Geri
Üst